Ο Άλκης Ξ. Ξανθάκης γεννήθηκε στην Αθήνα και φοίτησε στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ψυχικού. Ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με τη φωτογραφία από τα νεανικά του χρόνια και ήταν φωτογραφικός υπεύθυνος των περιοδικών του Κολλεγίου, Αθηναίος και Θησαυρός.

Σπούδασε επαγγελματική φωτογραφία στο New York Institute of Photography, την εποχή που η φωτογραφία δεν είχε ακόμα εισαχθεί σε Πανεπιστημιακό επίπεδο. Αργότερα έλαβε το Μεταπτυχιακό του δίπλωμα από το Middlesex University, London, μετ’ επαίνου, με θέμα «Η φωτογραφία στην Ανωτάτη εκπαίδευση».

Σήμερα είναι ιστορικός φωτογραφίας, φωτογράφος, συγγραφέας και δάσκαλος. Δημιούργησε την πρώτη σχολή επαγγελματικής φωτογραφίας στην Ελλάδα το 1968, στο Κολλέγιο ΑΚΤΟ, την οποία διευθύνει μέχρι σήμερα και παράλληλα διδάσκει.

Έχει συγγράψει 24 βιβλία, και έχει δημοσιεύσει μεγάλο αριθμό άρθρων του σε εφημερίδες και περιοδικά. Το πρώτο του, βιβλίο, η Φωτογραφική Τεχνική, κυκλοφόρησε το 1971 και υπήρξε το μοναδικό εγχειρίδιο θεωρίας και πρακτικής της φωτογραφίας, για επαγγελματίες και ερασιτέχνες, για πολλά χρόνια, με πολλές βελτιωμένες επανεκδόσεις.

Τον Ιούνιο 1976, σε συνεργασία με το ΜΙΕΤ, με τον καθηγητή Πανεπιστημίου Λίνο Πολίτη και άλλους ειδικούς συνεργάτες, συμμετείχε σε ειδική αποστολή στην Αίγυπτο για τη μικροφωτογράφιση και διαφύλαξη των βιβλίων και κωδίκων της Πατριαρχικής βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, που ανέρχονταν σε 100.000 σελίδες. Για την προσφορά του αυτή έλαβε μετάλλιο από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Νικόλαο.

Θεωρείται ειδήμων στην ιστορία της Ελληνικής φωτογραφίας, ενώ το βιβλίο του Ιστορία της Ελληνικής φωτογραφίας 1839-1970, το οποίο βραβεύτηκε το 1982 από την Ακαδημία Αθηνών, παραμένει το μοναδικό εργαλείο αναφοράς για όλους τους μελετητές (13 εκδόσεις). Το 2009, ύστερα από συμπληρωματικές έρευνες είκοσι επτά ετών, το βιβλίο κυκλοφόρησε ξαναγραμμένο, σε νέα μορφή, σχήμα και αριθμό σελίδων, από τις εκδόσεις Πάπυρος.

Το 1985 η Ελληνική Φωτογραφική Εταιρεία τον βράβευσε με «Μετάλλιο και Δίπλωμα» για την προσφορά του στην προώθηση της φωτογραφικής εκπαίδευσης, για τις έρευνές του για την Ελληνική φωτογραφική ιστορία και για το βιβλίο του Ιστορία της Ελληνικής Φωτογραφίας 1839-1960.

Το 1996 η Γιουγκοσλαβική Φωτογραφική Ομοσπονδία του απένειμε το βραβείο και το σχετικό μετάλλιο «Αναστάς Γιοβάνοβιτς», για το βιβλίο του Φίλιππος Μαργαρίτης: Ο πρώτος Έλληνας φωτογράφος, το πρώτο στο είδος του στα Βαλκάνια.

Έργο ζωής μπορεί να χαρακτηριστεί και το έργο του Λεξικό Φωτογράφων 1839-1960. Έλληνες φωτογράφοι και ξένοι φωτογράφοι στην Ελλάδα, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Κοινωνία της Πληροφορίας) και κυκλοφόρησε σε τρίγλωσσο DVD, από το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο ΕΛΙΑ/ ΜΙΕΤ, το 2006.

Είναι συλλέκτης παλαιών φωτογραφικών μηχανών, φωτομέτρων και εξαρτημάτων και η συλλογή του αριθμεί σήμερα περισσότερες από 2.800 φωτογραφικές μηχανές και εξαρτήματα.

Ο Άλκης Ξ. Ξανθάκης είναι ιδρυτικό μέλος της European Society for the History of Photography και σύμβουλος φωτογραφίας σε μουσεία. Παράλληλα αρθρογραφεί για πάρα πολλά χρόνια σε ελληνικά και ξένα έντυπα και περιοδικά, όπως τα: Fotologia, Opticon, Φωτογραφία, Οπτικοακουστική, Ελληνική Φωτογραφία, που δεν κυκλοφορούν πια, ενώ παραμένει μόνιμος συνεργάτης του περιοδικού Φωτογράφος.

Το 1995 η Διεθνής Φωτογραφική Ομοσπονδία (FIAP) του απένειμε την τιμητική διάκριση EsFIAP και σχετικό δίπλωμα για την μεγάλη προσφορά του στην φωτογραφική εκπαίδευση και για τις έρευνες του για τη φωτογραφική ιστορία και την προώθηση της φωτογραφίας.

Την περίοδο 2004-2008 διετέλεσε μέλος του Δ.Σ. του Οργανισμού Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού (Ο.Π.Ε.Π.).

Το 2017 η Ελληνική Φωτογραφική Εταιρεία (Ε.Φ.Ε.) του απένειμε τιμητικό τίτλο και δίπλωμα για την προσφορά του στη φωτογραφία στην Ελλάδα.

Ως εικαστικός-φωτογράφος εργάστηκε κυρίως στην ασπρόμαυρη φωτογραφία και χρησιμοποίησε τις μεθόδους του διχρωμικού καλίου και της κυανοτυπίας, δύο μη αργυρούχες τεχνικές του 19ου αιώνα. Το τελευταίο διάστημα επανήλθε στη μαυρόασπρη φωτογραφία και πειραματίζεται στο χώρο της μεταφυσικής εικόνας έχοντας δεχτεί επιρροές από τον ζωγράφο Giorgio de Chirico και το φωτογράφο Herbert List. Σχετική δουλειά του παρουσιάζεται στο βιβλίο του «Ρήσεις και Αντί-ρήσεις», που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Έχει εκθέσει φωτογραφικά έργα του σε ατομικές του εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. ( Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινούπολη, Βρυξέλλες κ.ά.).

Έχει εκδώσει συνολικά 24 βιβλία και φωτογραφικά λευκώματα.

Έργα του:

• Φωτογραφική τεχνική, Νηρεύς, Αθήνα 1972.
• Φωτογραφική τεχνική. Ασπρόμαυρη και έγχρωμη φωτογραφία. Αθήνα 1974.
• Η τεχνική του ερασιτεχνικού κινηματογράφου, Αθήνα 1977.
• Ιστορία της Ελληνικής Φωτογραφίας 1839-1960, Ε.Λ.Ι.Α. 1981-1996, Καστανιώτης, 1997-2007, Πάπυρος, Αθήνα 2008.
• History of Greek Photography: 1839-1960, Ε.Λ.Ι.Α., Αθήνα 1988.
• Φίλιππος Μαργαρίτης. Ο πρώτος Έλληνας φωτογράφος, Φωτογράφος, Αθήνα 1990 (Βραβείο «Αναστάς Γιοβάνοβιτς», ανώτατη φωτογραφική διάκριση της Γιουγκοσλαβικής Φωτογραφικής Ομοσπονδίας, 1993).
• Αγιορίτικη φωτογραφία 1, Πολιτιστικό Κέντρο ΕΤΕ Βορείου Ελλάδος, Θεσσαλονίκη 1993.
• Ιστορία της φωτογραφικής αισθητικής 1939-1970. Αιγόκερως, Αθήνα 1994.
• Χίος. Εκατό χρόνια φωτογραφίας, 1850-1950 (σε συνεργασία με τον Μιχάλη Τσάγκαρη). Σύνολο, Αθήνα 1996.
• Chios. 100 Years of Photography 1850-1950 (in collaboration with Michael G. Tsagaris), Synolo Publications, Athens 2002.
• Ρήσεις και αντι-ρήσεις. Καστανιώτης, Αθήνα 1996.
• Οπτική ενέργεια (σε συνεργασία με την Ντόρα Μηναΐδη). Δ.Ε.Η., Αθήνα 1996.
• «Merhaba Atina – Ηere Istanbul» «Καλημέρα Αθήνα – Χαίρε Ισταμπούλ» (ομαδικό), Λεύκωμα αντίστοιχης έκθεσης. Κωνσταντινούπολη, Ιούνιος 1999.
• Η Ελλάδα του 19ου αιώνα με τον φακό του Πέτρου Μωραΐτη, Ποταμός, Αθήνα 2001.
• Λακωνίας Περιήγησις. Παυσανία «Λακωνικά» (σε συνεργασία με τη Μεταξία Παπαποστόλου), Κοχλίας, Αθήνα 2002.
• Αττικής Περιήγησις. Παυσανία «Αττικά», Κοχλίας, Αθήνα 2003.
• Το γυμνό στην ελληνική φωτογραφία, Κοχλίας, Αθήνα 2004.
• Άδολη ματιά, Ελλάδα 1940-1980, ΟΠΕΠ, Αθήνα 2005.
• Λεξικό Φωτογράφων 1839-1960. Έλληνες φωτογράφοι και ξένοι φωτογράφοι στην Ελλάδα, (τρίγλωσσο DVD), ΕΛΙΑ/ ΜΙΕΤ, Αθήνα 2006.
• Nelly’s. Η φωτογράφος μιας νέας αισθητικής, Τα Νέα, Σύγχρονοι Έλληνες αισθητικοί, Αθήνα 2009.
• Ιστορία της Ελληνικής Φωτογραφίας 1839-1970, Πάπυρος, Αθήνα 2008. Νέα επαυξημένη και αναθεωρημένη έκδοση.
• Φωτογραφία και Προπαγάνδα Τόμος ‘Α - Μονάδες προπαγάνδας του Γερμανικού Στρατού στην Ελλάδα 1941-1944. Μίλητος 2012.
• Φωτογραφία και Προπαγάνδα Τόμος ‘Β - Μονάδες προπαγάνδας του Γερμανικού Στρατού στην Ελλάδα 1941-1944. Μίλητος 2012.
• Οι Ξανθιάνοι (Ξανθάκης-Ξανθάκος) 1650-2010, Αθήνα 2014.
• TRIVIALITIES * Ασημαντότητες, Αθήνα 2019.

Εκθέσεις φωτογραφίας

• Mamiya Gallery, Αθήνα Δεκ. 1975 - Ιαν. 1976.
• «Γυμνό» (ομαδική), Γκαλερί «F», Αθήνα, Νοέμ. 1983.
• Διχρωμικές Φωτογραφίες (τεχνική διχρωμικού καλίου), Ελληνοαμερικανική Ένωση Δεκ. 1989.
• Διχρωμικές Φωτογραφίες (τεχνική διχρωμικού καλίου) Κρουαζιερόπλοιο «Renaissance», «Γύρος των 7 θαλασσών», Ιούλιος 1990.
• Αίθουσα «Τέχνη» (τεχνική διχρωμικού καλίου), Θεσσαλονίκη, Φεβρ. 1991.
• «Οπτική Ενέργεια» (μαζί με την Ντόρα Μηναΐδη), περίπτερο Δ.Ε.Η., Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης, Σεπτ. 1996.
• «Οπτική Ενέργεια» (μαζί με την Ντόρα Μηναΐδη), Τεχνόπολις – Γκάζι, Αθήνα Δεκ. 1996.
• «Ρήσεις και Αντί-Ρήσεις», Ελληνοαμερικανική Ένωση, Αθήνα, Νοέμ. 1996.
• «Οπτική Ενέργεια» (μαζί με την Ντόρα Μηναΐδη), Τεχνόπολη (Γκάζι), Δήμος Αθηναίων, Μάρτιος 1997.
• «Merhaba Atina – here Istanbul» «Καλημέρα Αθήνα – χαίρε Ισταμπούλ» (ομαδική), Κωνσταντινούπολη, Ιούνιος 1999.
• «Merhaba Atina – here Istanbul» «Καλημέρα Αθήνα – χαίρε Ισταμπούλ» (ομαδική), Βρυξέλες 1999.
• «Λακωνίας Περιήγησις» (έγχρωμες φωτογραφίες και κυανοτυπίες), Πνευματικό Κέντρο Δήμου Σπάρτης, Σεπτ. 2002.
• «Λακωνίας Περιήγησις» (έγχρωμες φωτογραφίες και κυανοτυπίες), Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων, Αθήνα, Φεβρ. 2003.
• «Λακωνίας Περιήγησις» (έγχρωμες φωτογραφίες και κυανοτυπίες), Πνευματικό Κέντρο Δήμου Πειραιώς, Πειραιάς, Οκτ. 2004.

Τιμητικές διακρίσεις

• 1976 Τιμητικό δίπλωμα και μετάλλιο του Πατριάρχη Αλεξάνδρειας Νικόλαου για τη συμβολή του στην αποστολή για τη μικροφωτογράφιση και διαφύλαξη των κωδίκων και βιβλίων της Πατριαρχικής βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.
• 1982 Έπαινος της Ακαδημίας Αθηνών για το βιβλίο του «Ιστορία της Ελληνικής Φωτογραφίας 1839-1960».
• 1985 Μετάλλιο και δίπλωμα της Ελληνικής Φωτογραφικής Εταιρείας για τις προσπάθειες του στην προώθηση της φωτογραφικής εκπαίδευσης και για το βιβλίο του Ιστορία της Ελληνικής Φωτογραφίας 1839-1960.
• 1989 Μετάλλιο και δίπλωμα “Anastas Jovanovic” από την Yugoslav Federation of Professional Photographers για το βιβλίο του Φίλιππος Μαργαρίτης. Ο πρώτος Έλληνας φωτογράφος, το πρώτο στο είδος του στα Βαλκάνια.
• 1995 Τιμητικός τίτλος: The Honorary title "EsFIAP" by the Federation Internationale de l’Art Photographique, Belgium for Excellence FIAP “pour services rendus” , για την προσφορά του στην ιστορική έρευνα και τη φωτογραφική εκπαίδευση.
• 2017 Τιμητικός τίτλος: E.S.H.P.S από την Ελληνική Φωτογραφική Εταιρεία για τις εξαιρετικές υπηρεσίες του προς τους σκοπούς της.