Εξερευνώντας το παρόν

Ξανακοιτάζοντας τις φωτογραφιες του Sander έχουμε την αίσθηση πως ο χρόνος διαστέλλεται. Ο χρόνος του παρόντος , ο χρόνος του Τζέιμς Τζόυς , του Προυστ ή του Κάφκα όπου προτάσσεται η συναίσθηση της στιγμής και καλλιεργείται ενσυνείδητα η επιτακτικότητα του παρόντος...

Μπορεί η φωτογραφία να εξερευνά το παρόν;

Το κουβάρι από μακριά φαίνεται συμπαγές...

‘Οσο πλησιάζεις γίνεται διάφανο νήμα, οι διαδρομές, οι παύσεις, οι κόμβοι, οι ασυνέχειες ....

Με προσοχή ξετυλίγεις ... και τότε το νήμα γίνεται ξαφνικά απροσπέλαστο, για να φτάσεις λίγο ακόμα πιο πίσω, κάπου θα κόψεις το γόρδιο δεσμό.

Και η φωτογραφία μπορεί και κόβει αυτό το δεσμό, πετώντας ό,τι περισεύει γύρω από τις τέσσερις γωνίες της, και απομονώνει μέσα στο χυλό τής ιστορίας και τον ασταμάτητο θόρυβο,τεμαχισμένα αποσπάσματα καθαρού χρόνου.

Στις φωτογραφίες του ο Sander κάνει να αναδυθεί ένας ολόκληρος κόσμος, ο δικός του. Ταυτοποιεί εκατοντάδες ανθρώπινα πρόσωπα, κάτω από τη συγκεκριμένη και αυστηρή του φόρμα και κάτω από τον γενικό τίτλο ‘ ʼνθρωποι του 20^ου Αιώνα’.
Με σχεδόν χειρουργική ακρίβεια , δίνει σχήμα και μορφή σε λεπτές ή και αμφίσημες ιδιότητες που ο λόγος δυσκολεύεται να προσδιορίσει.

Ο August Sander (1876 – 1964) γεννιέται στο Ηerdorf της Γερμανίας. Σπουδάζει ζωγραφική στη Δρέσδη και πολύ νέος εργάζεται ως ανθρακωρύχος. Με την οικονομική βοήθεια του θείου του αποκτά δικό του σκοτεινό θάλαμο.
Το 1901 δουλεύει για ένα φωτογραφικό στούντιο στο Linz της Αυστρίας,το 1902 συνεχίζει ως συνεταίρος και από το 1904 ως ιδιοκτήτης.
Το 1909 φεύγει από το Linz και δημιουργεί ένα νέο στούντιο στην Κολωνία.
Το 1911 αρχίζει να φωτογραφίζει πορτραίτα κυρίως γειτόνων του κάθε ηλικίας και επαγγέλματος με τη σχεδόν ψυχρή κατάταξή τους κάτω από κατηγορίες και τίτλους. Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 έρχεται σε επαφή με τους Κονστρουκτιβιστές Group of Progressive Artists (Ομάδα Προοδευτικών Καλλιτεχνών), και με τις ιδέες του καλλιτεχνικού ρεύματος της Νέας Αντικειμενικότητας .
Στόχος του είναι να καταγράψει το γερμανικό λαό με τρόπο που απορρίπτει τις κοινωνικές διαιρέσεις της εποχής. Ξεκινώντας στα μέσα τής δεκαετίας του 1920 και μέσα από την άνοδο του ναζισμού καταγράφει ανθρώπους από όλες τις τάξεις και στρώματα με παρόμοιο τρόπο, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων τους οποίους οι Ναζί δεν θεωρούν “ ΄Αριους”. Το 1929 έκδίδει το βιβλίο “Face of our Time”.

Αναπτύσσει τη φιλοσοφία του κυκλικού μοντέλου της κοινωνίας: η αγροτική τάξη αποτελεί τη βάση της κοινωνίας, η επόμενη ομάδα είναι οι ειδικευμένοι εργαζόμενοι, από τον δικηγόρο μέχρι το μέλος του κοινοβουλίου κι από τον στρατιώτη μέχρι τον τραπεζίτη. Ακολουθούν οι διανοούμενοι: καλλιτέχνες, μουσικοί και ποιητές. Ο κύκλος κλείνει με την Letzte Menschen, (οι τελευταίοι άνθρωποι). Τους παράφρονες, τους τσιγγάνους και τους ζητιάνους . Αυτό το κυκλικό μοντέλο της κοινωνίας θεωρείται πολύ προοδευτικό και έτσι ο Σάντερ έρχεται σε σύγκρουση με τους Ναζί.

Το 1936 το βιβλίο “Face of our Time” κατάσχεται από τους ναζί, οι φωτογραφικές πλάκες καταστρέφονται, και δεν του επιτρέπεται πια να δημοσιεύει. Ο γιος του Erich φυλακίζεται το 1934 για αντι-ναζιστική δραση και πεθαίνει στη φυλακή μετά από 10 χρόνια.

Το 1942 βρίσκεται σε μια αγροτική περιοχή όπου καταφέρνει να σώσει τα περισσότερα από τα αρνητικά του. Το στούντιό του στην Κολωνία καταστρέφεται σε επιδρομή βομβαρδισμού το 1944. Το νέο του στούντιο καίγεται το 1946 παρασύροντας στην εξαφάνιση περίπου 40.000 αρνητικά.

Ξανακοιτάζοντας τις φωτογραφιες του Sander έχουμε την αίσθηση πως ο χρόνος διαστέλλεται. Ο χρόνος του παρόντος, ο χρόνος του Τζέιμς Τζόυς , του Προυστ ή του Κάφκα όπου “προτάσσεται η συναίσθηση της στιγμής και καλλιεργείται ενσυνείδητα η επιτακτικότητα του παρόντος”.

Ή και ο χρόνος του André Breton που μαζί με τον Paul Eluard στο ποιητικό τους εγχείρημα “ H ʼμμωμος Σύλληψις ” λέει : “ ... Αυτή η έρημος είναι ψεύτικη . Οι σκιές που σκάβω αφήνουν να φαίνονται χρώματα, όπως και τόσα άλλα άχρηστα μυστικά ... ”