Για μένα η φωτογραφία είναι ένας τρόπος να έρχεσαι σε επαφή με τον εαυτό σου και τους άλλους με απώτερο στόχο το ξεπέρασμα της αποξένωσης και την αυτογνωσία.

Μάνο, σε καλωσορίζω στο ifocus.gr, θα ήθελα να ξεκινήσουμε αυτόν τον διάλογο με το δικό σου εναρκτήριο λάκτισμα όσον αφόρα στη φωτογραφία. Πότε συνέβει το πρώτο κλικ μέσα σου;

Γενικά επειδή δεν είμαι της γενιάς που μεγάλωσε με selfies προτιμούσα να βγάζω άλλους ανθρώπους. Με αφορμή το μάθημα φωτογραφίας στο πανεπιστήμιο (τελείωσα το Τεχνών Εικόνας και Ήχου στην Κέρκυρα με καθηγητή φωτογραφίας τον Αντώνη Ζήβα) έκανα κάποια γυμνά πορτραίτα στην τότε φίλη μου και σε κάποια άλλα παιδιά και έτσι σιγά-σιγά ανακάλυψα ό,τι μου προσφέρει αρκετή ηδονή το να βρίσκομαι πίσω απο τον φακό, και να επεξεργάζομαι τα αποτελέσματα. Ουσιαστικά ο φωτογράφος που με έκανε να αγαπήσω την φωτογραφία ήταν o Daido Moriyama.

Τι θεωρητική κατάρτιση θα έπρεπε να έχει ένας φωτογράφος στις μέρες μας για να παραμείνει το έργο του διαχρονικό;

Πρέπει να έχει παιδεία (όταν λέω παιδεία αυτό που εννοώ είναι κάτι διαφορετικό από την κυρίαρχη τεχνική εκπαίδευση) αναζήτησης, την υπομονή τού να βάλει τον εαυτό του κάτω και να βρει τι είναι αυτό που θα τον παθιάσει ώστε να "κολλήσει" μαζί του σαν ερωτευμένος. Να διακατέχεται από ειλικρίνεια. Επίσης, να μη φοβάται την αυτοέκθεση (και όταν λέω για έκθεση εννοώ να μιλάει όντως για τον εαυτό του και όχι να μετασχηματίσει την εικόνα του κατάλληλα ώστε να γίνει αποδεκτός από όλους), να είναι αυθεντικός: δηλαδή, αυτό που λέει να το εννοεί καθώς αν θεωρείς ότι κάνεις τέχνη πρωτίστως για να ικανοποιήσεις τους άλλους και ύστερα εσένα τότε δεν θα σου δώσεις ευκαιρία να σε γνωρίσεις καλύτερα. Επίσης, να μη γίνει θύμα των hypes, των απαιτήσεων των gallery, των βραβείων και του κοινού (να τα εκμεταλευτεί, όχι το αντίστροφο). Ας κάνει αυτό που τον εκφράζει πραγματικά και να εμβαθύνει, να το εξελίξει, να εισάγει τη μοναδικότητα του, από κει και πέρα το έργο θα πάρει τον δρόμο του και σίγουρα αργά ή γρήγορα θα αποκτήσει κάποια ορατότητα. Να τον απασχολήσει η προώθηση του έργου του μόνο όταν αυτό ολοκληρωθεί ώστε να μην μπολιαστεί η δημιουργικότητά του με την λογική τού τι πουλάει. Να γίνει η μετριότητα ο μεγαλύτερος εχθρός του. Όταν κάνει κάτι αξιόλογο να αποφύγει την παγίδα της στασιμότητας και της επανάπαυσης λόγω αυτοθαυμασμού. Επίσης, να θέλει να ξεπεράσει τους δικούς του ήρωες (κάτι που το προσπαθώ για την ώρα). Να βλέπει δουλειά άλλων φωτογράφων και να την κρίνει, να δει τι του αρέσει σε αυτήν και τι όχι....ένας τρόπος να γνωρίσεις σε μεγαλύτερο βάθος τον εαυτό σου είναι μέσω των άλλων. Να γίνει η δημιουργία γι αυτόν νόημα ζωής και όχι κάτι που να γεμίζει τον ελεύθερο του χρόνο. Να κρατά ζωντανό με κάποιον τρόπο το παιδί μέσα του, γιατί σε αυτό οφείλουμε την τάση μας για παιχνίδι και δημιουργία.

Υπάρχουν φωτογραφίες σου, οι οποίες κάποτε φάνταζαν δυνατές και με την πάροδο του χρόνου "έπεσαν" στα μάτια σου, που οφείλεται αυτό;

Σαφώς και υπάρχουν. Μεγαλώνοντας και ωριμάζοντας εξελίσσεται η οπτική σου, βλέπεις παλιότερες εικόνες σου και λες "χμμμμ δεν είναι τόσο εγώ αυτή, ήταν περισσότερο ένας πειραματισμός με κάτι που τελικά δεν στέριωσε πουθενά"

Θεωρείς πως η τεχνολογία, η οποία σήμερα βοηθά τον φωτογράφο, συμπεριλαμβανομένης και της τεχνικής κατάρτισης θα πρέπει να είναι δευτερευούσης σημασίας για να γίνει μια καλή φωτογραφία;

Γενικά είμαι εναντίον των φετιχισμών του μέσου, η καλή φωτογραφία έχει να κάνει με τον άνθρωπο που είναι πίσω απο την μηχανή. Αν η μηχανή του είναι αναλογική ψηφιακή, κόμπακτ, μεγάλου φορμάτ δεν παίζει κάποιο ρόλο. Από κει και πέρα να ξέρει κάποιος την τεχνική μέχρι εκεί που τον εξυπηρετεί, να μην γίνει υποχείριο των εξελίξεων της τεχνολογίας, ή μιας τέλειας τεχνογνωσίας. Τώρα το ζήτημα με την τεχνολογία που σχετίζεται με την κυκλοφορία των εικόνων, εκεί χρειάζεται αρκετή προσοχή καθώς λόγω facebook,instagram,tumblr,ΜΜΕ δεχόμαστε καταιγισμό από μέτριες έως άθλιες εικόνες με αποτέλεσμα αν δεν μάθουμε να έχουμε το πάνω χέρι, η αισθητική παιδεία μας υποβαθμίζεται σε κατανάλωση ευκολοχώνευτων φωτογραφιών.

Στις φωτογραφίες σου με τα γυμνά, το σώμα για σένα είναι απλά ένα οπτικό στοιχείο, αν όχι, θα μπορούσες να μας εξηγήσεις τι ενδιαφέρον βρίσκεις σε αυτό;

Αν κατάλαβα καλά εννοείς αν βλέπω το σώμα ως φόρμα (κάτι που κάνουν αρκετοί φωτογράφοι κυρίως στην εφαρμοσμένη φωτογραφία με το να αντιλαμβάνονται ως σχήματα, όγκους, φωτοσκιάσεις, χρώματα πχ). Δεν θα το έλεγα αυτο, με ενδιαφέρει το σώμα ως φορέας νοημάτων που σχετίζονται είτε με σεξουαλικότητα, είτε με παρακμή και με φθορά, είτε με τρωτότητα, είτε με επιθετικότητα, είτε με ενσάρκωση βιώματος...δηλαδή το naked (γδυμένο) που έλεγε ο Berger, σε αντίθεση με το nude (γυμνό) που απλά αποτελεί μια αισθητικοποιημένη προσέγγιση του σώματος.

Αυτή η εμμονή σου με το γυμνό και τις σεξουαλικές συνευρέσεις ομοφυλόφιλων και μη ζευγαριών έχει καταλαγίασει ή ακόμα δεν έχει κλείσει ο κύκλος της.

Θα έλεγα πως πλέον απλά γυμνό κάνω όλο και αραιότερα (συνήθως αν βρώ κάποιον άνθρωπο που με εμπνέει αρκετά), πάραυτα έχω ακόμη δρόμο μπροστά μου. Όσο περνάει ο χρόνος ανακαλύπτω όλο και περισσότερο τι με ενδιαφέρει σχετικά με τη φωτογράφιση των ανθρώπων. Από το γυμνό πέρασα στα γυμνά ζευγάρια, μετά στο να βγάζω ζευγάρια να κάνουν σεξ, πλέον με ενδιαφέρει περισσότερο ο φετιχιστικός/bdsm ερωτισμός. Με τον καιρό είτε γίνομαι όλο και πιο συγκεκριμένος στο τι θέλω σχετικά με τα θέματα που πραγματεύομαι, είτε ανακαλύπτω νέες εμμονές.

Παίρνεις ενέργεια από τους ανθρώπους που φωτογραφίζεις; Σου δίνουν ζωή; Πώς συμπεριφέρονται κατά τη διάρκειας μιας δύσκολης φωτογράφησης π.χ. Στα κοντινά πλάνα ιδιαίτερων στιγμών

Για μένα η φωτογραφία είναι ένας τρόπος να έρχεσαι σε επαφή με τον εαυτό σου και τους άλλους με απώτερο στόχο το ξεπέρασμα της αποξένωσης και την αυτογνωσία. Δεν είμαι "μοναχικός" φωτογράφος φωτογραφίζω προκειμένου να αποφύγω την "μοναχικότητα". Δεν παίρνω μια κάμερα και βγαίνω βόλτα στην πόλη μόνος μου, κάνω αυτό που διδάχτηκα απο τον Χένρι Μίλλερ, δηλαδή το να δημιουργώ σε περιβάλλοντα όπου υφίσταται κοινωνικοποίηση, και να συμμετέχω, όσο γίνεται, (κάτι που θεωρητικά είναι το ακριβώς αντίθετο από τον συσχετισμό φωτογραφίας και μοναξιάς που κάνει ο αγαπημένος μου Anders Petersen). H όλη διαδικασία είναι κάτι που μου δίνει ενέργεια και όρεξη για ζωή. Το να γδύσεις έναν άνθρωπο σωματικά είναι πιο εύκολο από να τον ξεγυμνώσεις "πνευματικά", δηλαδή το να ξεπεράσει τις άμυνες του και να σου μιλήσει για τη ζωή του, τους φόβους του, τις επιθυμίες του, τα βιώματά του... κάτι που δεν επιτυγχάνεται πάντα (ασχέτως του φωτογραφικού αποτελέσματος). Εφόσον, οι άνθρωποι έχουν τη διάθεση να αφεθούν ή με εμπνέουν να επενδύσω ενέργεια πάνω τους προκειμένου να τους κάνω να αφεθούν, τότε, συνήθως τίποτα δεν είναι δύσκολο, είτε τους φωτογραφίζεις από κοντά είτε απο μακρυά.

Είναι ο κόσμος σου τόσο τραχύς και αλλόκοτος όπως αυτός στις εικόνες σου;

Μία ψυχιάτρος μου είχε πει ότι φτάνω στο σημειο του να μπλέκω αρκετά την τέχνη με τη ζωή μου και ό,τι θα έπρεπε να τη διαχωρίσω περισσότερο καθώς είναι κάτι που δε με βοηθά ως άνθρωπο. Για την ώρα διαφωνώ μαζί της...

Σε ερεθίζει φωτογραφικά η ωμότητα, και με την πρώτη ανάγνωση,ασχήμια που επικρατεί στο περιβάλλον που κινήσε;

Η ωμότητα ναι, καθώς την έχω συνδυάσει το βίωμα, εκεί όπου όλα δεν είναι όλα καλογυαλισμένα προκειμένου να καταναλωθούν. Η ζωή ούτως η άλλως είναι κάτι το ωμό, χωρίς φτιασιδώματα με τις πληγές της, τις εντάσεις της, την παρακμή της... Και η ασχήμια με τραβάει... γίνεται να κατανοήσει κάποιος τον κόσμο αν δεν επεξεργαστεί την ασχήμια γύρω του; Για να εκτιμήσεις την ομορφιά πρέπει να πάρεις στα σοβαρά την ασχήμια.

Συντάσσεσαι με την καλλιτεχνική φωτογραφία;

Καλλιτεχνική φωτογραφία με την έννοια δημιουργία νοήματος ναι (μορφοποίηση, δηλαδή δημιουργία νέων μορφών, όπως θα έλεγε και ο Καστοριάδης). Βέβαια εκτός από καθηγητής φωτογραφίας σε δήμο κάνω και εφαρμοσμένη ως εργασία (περιοδικά, κανα γάμο, καμιά μόδα, κλπ) αλλά τα διαχωρίζω πλήρως από την καλλιτεχνική δουλειά.

Ποιους θεωρείς συγγενείς φωτογράφους; (Ξέρω για την Αγία Τριάδα)

Πέρα απο Petersen, Sobol, Moriyama...την επονομαζόμενη αγία τριάδα: Την Dianne Arbus, τον Weegee, τον J.H. Engstrom, τον Ed Van Der Eilsken, τον Kitajima, τoν Ingar Krauss. Από σχετικά ανερχόμενους: o Jens Juul, η Kajsa Gullberg, ο Jean Marc Caimi, ο Igor Pisuk και από εδώ ο Πάνος Κέφαλος και ο Λουκάς Βασιλικός σε ορισμένες αρκετά "σκοτεινές" τους στιγμές.

Θα μπορούσες να μας αναφέρεις ένα ή και περισσότερα έργα που έχουν να κάνουν με άλλη (οποιαδήποτε) μορφή τέχνης, που άλλαξαν την μέχρι τότε οπτική σου στη φωτογραφία; Θα ήθελα λίγο να δούμε την αλληλεπίδραση που μπορεί να γίνει κατασταλτικός παράγοντας στη φωτογραφική ματιά.

Καταρχάς τμήμα του βιβλιογραφικού έργου της Anais Nin και του Henry Miller καθώς χρησιμοποιούν το ημερολογιακό στοιχείο του βιώματος και της επιθυμίας ως πρώτη ύλη στην δημιουργία. Την αισθητική ωμότητα του πρώιμου Trier στους Ηλίθιους και την τραχύτητα του Tsukamoto στο Tetsuo, τον σκοτεινό ερωτισμό του Snake of June και την γκροτέσκα ιδιαιτερότητα του Gummo. Από μουσική η παραμορφωμένη και θορυβώδης lofi αισθητική αγαπημένων συγκροτημάτων όπως Einsturzende Neubauten, Throbbing Gristle, Spk, Merzbow, Skullflower, Cabaret Voltaire, Napalm Death ,The Fall, No Trend, Xasthur... Θα έλεγα ότι έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στην αντίληψη που έχω για τον κόσμο, οπότε συνεισφέρουν στην εξέλιξη και της φωτογραφικής οπτικής παράλληλα (και το αντίστροφο).

Στον ελεύθερο χρόνο σου με τι άλλο ασχολείσαι;

Εκτός φωτογραφίας γράφω rhythm noise μουσική με όνομα last days of s.e.x., παίζω κιθάρα στους Black Spring (industrial/drone μπάντα), κιθάρα στο Black Metal σχήμα in flagrante delicto, επίσης, συμμετέχω στα ηλεκτρονικά σχήματα Ttwacd, Libido Formandi... Ο κόσμος με γνωρίζει περισσότερο από τη μουσική μου, αν και έχει τύχει σε συναυλία μου να πούνε ότι με ξέρουν περισσότερο ως φωτογράφο ή σε έκθεση να μου πουν ότι δεν ήξεραν οτι εγώ είμαι ο Last Days of S.E.X. Πολύ σημαντικό για μένα είναι το ότι γράφω ημερολόγια (ένα ερωτικό, ένα ονείρων - που το σταμάτησα πλέον γιατί βλέπω συνέχεια εφιάλτες, ένα ιδεών και επιθυμιών, όπως κι ένα αποσπασμάτων από βιβλία, κείμενα, συνεντεύξεις, κλπ). Διατηρώ ένα μπλογκ το "ηδονιστική διεθνής" όπου τμήμα του θα γίνει έντυπο zine. Με ενδιαφέρει η πολιτική θέσμιση της καθημερινής ζωής (ιδιαίτερα των ερωτικών σχέσεων) και η κοινωνιολογία του underground. Λατρεύω να πηγαίνω σε συναυλίες. Τέλος, επενδύω αρκετό χρόνο στη συλλογή μου από φωτογραφίες και μουσική (είτε σε αναλογική είτε σε ψηφιακή μορφή).

Ετοιμάζεις κάποιο project αυτή τη στιγμή που θα ήθελες να το επικοινωνήσεις με τον κόσμο; Θέλεις να μας πεις κάτι γι αυτό;

Έχοντας τελειώσει το project μου A terrible beauty (παράλληλα ψάχνοντας κάπου να εκδοθεί ή να εκτεθεί) δουλεύω το Kink Diaries που έχει ξεκάθαρα BDSM/FETISH προσανατολισμό. Αν υπάρχουν άτομα που θα ήθελαν να με βοηθήσουν με το να φωτογραφηθούν τότε ας επικοινωνήσουν...

´Εχεις κάποιο Μότο για τη ζωή γενικότερα που θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας;

Διαβάζοντας ένα βιβλίο πρέπει να νιώσω ένα σφυροκόπημα στο κεφάλι διαφορετικά είναι άχρηστο να το διαβάσω. (A.Rimbaud) Όπου βιβλίο βάλε μουσικό κομμάτι, φωτογραφικό έργο, γνωριμία με άνθρωπο,κλπ

O Mάνος Χρυσοβέργης παίρνει την φωτογραφία στα σοβαρά απο το 2006. Τη θεωρεί ένα τρόπο προσωπικής εξερεύνησης, εμβάθυνσης και επαναδημιουργίας εμμονών.